Wetenschap & Leven. Rubriek door Heiko Jan Mein, fysisch chemicus te Haren
Magneet-waterontharders
Kalkaanslag in apparaten en leidingen is een bekend probleem. Er bestaan diverse apparaten en filters om water kalkvrij te maken of te zorgen dat er geen kalkaanslag ontstaat. Eén daarvan werkt op basis van magneten, maar aan de effectiviteit ervan wordt ernstig getwijfeld door onderzoekers.
Een magneet-waterontharder is niet meer dan een klein doosje, die met tie-wraps om de hoofdwaterleidingbuis gemonteerd wordt. Er zitten een paar permanente magneten in of elektromagneten die op stroom werken. Ze variëren in prijs van enkele tientjes tot honderden euro’s. Dat zo’n doosje met magneten je kalkprobleem oplost, lijkt bijna te mooi om waar te zijn. En dat is het waarschijnlijk ook.
Het gaat om het kalkvrij maken van water. Water met een hoge kalkconcentratie noemt men ‘hard water’ en dat met een lage concentratie ‘zacht water’. In Nederland verschilt de hardheid van het water nogal. In het noorden is de hardheid gemiddeld, in het zuidoosten en midden van het land hoog en in Friesland relatief laag. In water zitten geladen calcium- en magnesium-deeltjes (Ca2+ en Mg2+), die met (waterstof)carbonaat (HCO3- / CO32-) in het water reageren tot (ondermeer) calciumcarbonaat en magnesiumcarbonaat (CaCO3 en MgCO3). De mineralen calcium en magnesium zijn goede (gezonde) bestanddelen in water. De laatste stoffen vormen de ‘ketelsteen’ of kalkaanslag.
De werking van magneet-waterontharders wordt door veel leveranciers bewust of onbewust summier beschreven. Zonder een goede onderbouwing wordt beweerd dat de apparaatjes een aanzienlijke vermindering van kalkaanslag opleveren. Er wordt gesteld dat de magneten calcium- en magnesium-deeltjes voorzien van een neutrale lading, waardoor geen reactie meer plaatsvindt met (waterstof)carbonaat. Verder zou de kalkverbinding zelf een lading meekrijgen, waardoor neerslag vermindert en er een beter oplosbare kristalvorm (aragoniet i.p.v. calciet) van calciumcarbonaat ontstaat. Uit vrijwel alle onafhankelijke onderzoeken blijkt echter dat de watersamenstelling door de magneet-ontharders niet of nauwelijks wordt veranderd. De magneetjes zijn veel te zwak en oefenen geen meetbare invloed uit. Tevens zou een geladen waterleiding snel een neutraliserend effect hebben. Alleen bij hele hoge elektromagnetische velden kunnen de gewenste effecten enigszins optreden. Kalkaanslag is vooral te wijten aan de watersamenstelling zelf, het soort materiaal waarop de neerslag plaatsvindt (zoals metaal of plastic), de waterhoeveelheid en stroomsnelheid. Gebaseerd op alles wat er in de wetenschappelijke literatuur over te vinden is, past de magneet-waterontharder misschien meer bij voorwerpen zoals magneetbandjes en magneetkettinkjes. Hierbij moet je vooral ‘geloven’ in de werking ervan. Magnetisme heeft iets magisch en er worden allerlei eigenschappen en krachten aan toegedicht. Zolang er geen overtuigend bewijs is voor de werking van magneet-waterontharders, kun je helaas alleen maar concluderen dat ze wel de inhoud van je portemonnee kunnen veranderen, maar niet de samenstelling van water.
Heiko Jan Mein
14 reacties