Slachtoffer van de oorlog? Het verhaal van Barteld Pruisman uit Haren.

Dankzij de inspanningen van Dirk Munk uit Groningen heeft de Harense Barteld Pruisman (1923-1944) wellicht alsnog een graf op De Eshof in Haren met de status ‘slachtoffer van de oorlog’. Bij dat graf werd dit jaar op 4 mei voor het eerst stilgestaan en een grafrede uitgesproken. “Ik vond het vreemd dat het verhaal van Pruisman onderbelicht is gebleven”, verklaart Dirk Munk zijn zoektocht naar informatie.

Wat gebeurde er?
Barteld Pruisman, wonend aan de Stationsweg te Haren, was amper twintig jaar. Hij voer op een heel kleine coaster als kok-matroos. In de eerste helft van de oorlog vorderde de Duitse Kriegsmarine 35 coasters, waaronder dus ook de coaster van Barteld, voor het transport van materialen naar de bezette Britse kanaaleilanden. Deze eilanden maakten deel uit van de Atlantikwall, en werden gefortificeerd. De bemanningen waren in dienst van de Rotterdamse reder B.C.A. van den Oever & Co. De bemanning kreeg Duits identiteitspapieren. Dat laatste is begrijpelijk, ze moesten zich immers in militair gebied bewegen. Echter, die papieren zouden later tot een groot misverstand leiden.

Ongeluk
Op 6 juni 1944 vond de geallieerde invasie plaats in Normandië en toen hij de kans kreeg, meldde Pruisman zich samen met andere Nederlanders, om naar Engeland te gaan om zich daar te melden bij de Nederlandse autoriteiten, en zich in te zetten voor de Nederlandse zaak. Onderweg naar de Franse kustplaats Cherbourg verongelukte de Amerikaanse vrachtwagen waarop hij zat. Er vielen acht Nederlandse doden te betreuren, waaronder de Harenaar. In 1947 werd hij herbegraven op de Eshof, midden tussen twee oorlogsslachtoffers. Echter, later werd duidelijk dat hij een Duits militair identiteitsbewijs bij zich droeg, en raakte zijn naam besmet. En dat stak Dirk Munk, toen uit zijn onderzoek bleek wat er werkelijk gebeurd was. “Deze mensen wilden graag bij het Nederlandse leger in dienst, of op een Nederlands schip voor de geallieerden varen”, zegt Munk. “Na een eerste ondervraging mochten ze naar Engeland afreizen om daar nogmaals ondervraagd te worden, om dan uiteindelijk in Nederlandse dienst te kunnen treden. De Amerikaanse vrachtwagen waarop ze richting Engeland reden, verongelukte echter in september 1944 bij Rennes.”

Erkenning
Door zijn onderzoek kan Munk aantonen dat de jonge Harenaar niet fout was, maar mogelijk onder dwang heeft gewerkt op een gevorderd schip. Een soort Arbeitseinsatz dus. Hij verdient volgens Dirk Munk waarschijnlijk de status ‘slachtoffer van de oorlog’ en hoewel het door de Stichting Oorlogsgraven nog niet officieel wordt erkend, kreeg Pruisman op 4 mei dus toch aandacht tijdens de herdenking.