Na 35 jaar pijn was het genoeg – Renske’s zachte landing

Dit artikel wil geen oproep zijn om impulsief te vragen om euthanasie als het leven tegenzit. Maar het wil wél laten zien dat het proces van het zelfgekozen levenseinde een zegen kán zijn, zoals voor Renske van der Ploeg (65) uit Haren.

Renske wilde niet meer leven en haar wens is op 11 januari vervuld, geheel volgens alle regels en protocollen. Ze hoefde niet te grijpen naar een mensonterende manier van zelfdoding, maar gleed zacht weg in aanwezigheid van haar dierbaren. Er is een nooduitgang voor mensen die uitzichtloos lijden; die boodschap wilde Renske uitdragen. Daarom werken haar zus Durkje en haar huisarts mee aan dit artikel. Tekst gaat door onder de foto.

Trigger
In augustus overkwam de chronisch zieke Renske iets vervelends. Zittend op bed viel ze om en kon niet meer in balans komen. Na 35 jaar ziekte en pijn werd dit de trigger om de strijd op te geven. Ze belde haar zus Durkje, maar zei nog niet welke gedachte in haar was opgekomen. Die gedachte was: ‘het is genoeg’. Ze wilde nu de euthanasie, die ze al meer dan vier jaar had voorbereid met familie en huisarts.

Renske’s twee levens
Renske van der Ploeg (1956-2022) heeft volgens haar zus twee levens geleid: vóór en na 8 juni 1987, de dag van het fatale ongeluk op de Afsluitdijk. “Voor die tijd had zij een heel mooi leven en was blij. Ze reisde over de hele wereld en genoot van haar werk als verzorgende bij Beatrixoord in Haren. Na het ongeluk was haar leven erg zwaar en waren er veel tegenslagen.” Om haar keuze voor euthanasie te begrijpen, moeten we beginnen bij dat ongeluk.

Ongeluk werd keerpunt
Het gebeurde in de vroege ochtend van Tweede Pinksterdag 1987. Renske was met een vriendin, haar broer en schoonzus per auto onderweg naar Schiphol. Bij Zurich reden ze de Afsluitdijk op, waar ter hoogte van de sluizen aan de weg werd gewerkt. Vierbaans weg werd tweebaans en precies daar botsten zij frontaal op een tegenligger met haast, die dacht dat hij nog steeds op een vierbaansweg reed. Door de klap verloor Renske’s schoonzus het leven, zelf kwam zij zwaargewond in het ziekenhuis terecht, net als haar broer en haar vriendin. De klap zou nadreunen tot 11 januari 2022, want door het letsel (verbrijzelde benen en hoofdletsel) zou de Harense de rest van haar leven kwetsbaar zijn en veel pijn lijden.

Depressie
Het medische verhaal van talloze behandelingen, ziektes, pijnstillers en vele operaties kan het best worden samengevat als een lijdensweg. Durkje: “Ze had een enorme wilskracht en een positief karakter, daarom heeft ze altijd geprobeerd er het beste van te maken. Maar de pijn in haar benen en rug werd alleen maar erger.” Renske kreeg van Beatrixoord alle kansen om weer aan het werk te gaan, maar het liep steeds op een teleurstelling uit. Twaalf jaar lang mocht ze in de zusterflat aan de Dilgtweg blijven wonen, tot ze in 1999 dan toch de Wao in moest. Ze ging aan de Nieuwlandsweg wonen. Het deed haar veel verdriet dat ze haar baan definitief moest opgeven. Het heeft haar ook in een depressie gebracht.

Kleinere wereld
de chronische pijn en ontelbare behandelingen hebben Renske uitgeput. Ze ging vroeger geregeld met familie en met het gezin van vriendin Anja mee met binnenlandse vakantietrips, maar in 2007 kwam ook daaraan een eind. “Ze kon het niet meer opbrengen, het was te zwaar”, zegt Durkje. “Sindsdien speelde haar leven zich in Haren af, waar ze korte stukjes met haar geliefde hond kon wandelen. In huis kwam er een traplift en in 2017 kocht ze een driewieler, want gewoon fietsen ging niet meer.”

NVVE
De opsomming van haar zus laat zien, dat Renske van der Ploeg ieder jaar weer een stukje van haar levensgeluk en onafhankelijkheid moest inleveren. De mentale gevolgen bleven niet uit. Hoewel zij goedlachs bleef, kwamen in stilte steeds vaker gedachten op om de strijd op te geven. Het begon met losse opmerkingen: “Zo hoef ik geen 80 te worden”. En in 2017 vroeg Renske haar zus of die mee wilde naar een lezing in Haren van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE). Daar liet ze zich uitgebreid voorlichten en ze maakte er geen geheim van dat zij haar leven wilde beëindigen als zij de tijd daarvoor rijp achtte.

Rode knop
Volgens de adviezen van de NVVE heeft Renske de route naar haar persoonlijke nooduitgang nauwkeurig uitgestippeld. Ze heeft trouw jaarlijks bij haar huisarts de euthanasieverklaring ondertekend en een levenstestament laten opmaken, zodat er geen misverstand over haar wensen zou kunnen bestaan. Ze bereidde het allemaal goed voor, maar drukte nog steeds niet op de denkbeeldige ‘rode knop’. Dat gebeurde pas in september 2021.

‘Ik stop ermee’
Het eerder genoemde incident op de rand van haar bed in augustus bracht het proces op gang. Toen Renske in het ziekenhuis hoorde welk behandeltraject haar te wachten stond, nam zij haar definitieve beslissing. Durkje: “Ze was op de terugweg van het ziekenhuis opvallend stil. Meestal zongen we samen liedjes van de Everly Brothers, maar toen niet. Toen we weer thuis waren heeft ze tegen mijn man en mij gezegd: ‘Ik moet jullie wat vertellen. Ik stop ermee. Ik ga alle afspraken in het ziekenhuis afzeggen.’ Dat was voor ons geen verrassing, natuurlijk. Ze had ook al bedacht wanneer het zou moeten gebeuren. Na de feestdagen, na de jaarwisseling. Ze wilde op 10 december namelijk haar 65e verjaardag nog meemaken.”

Scen-arts
Het besluit was weliswaar genomen, maar Renske wist nog niet zeker of haar huisarts wilde meewerken. En dan zou er ook nog een euthanasiearts (Scen-arts) aan te pas komen als second opinion. Tot haar blijdschap en zoals ze verwachtte reageerde de huisarts positief en toen was het laatste oordeel aan de Scen-arts. Die kwam op visite voor een gesprek om Renske’s argumenten te toetsen. Aan het slot van het gesprek stuurde zij Renske’s zus en zwager even de gang op, zodat zij face-to-face kon vragen of Renske haar beslissing vrijwillig had genomen. Een dag later kreeg zij bericht dat zij aan alle voorwaarden voldeed. Renske kreeg toestemming om te sterven en noemde dat een ‘feestelijke mededeling’.

Sauna
De datum werd gesteld op dinsdag 11 januari aan het einde van de middag. Er waren nog een paar weken te gaan en die heeft Renske volop benut. In overleg met haar familie maakte zij het plan voor haar crematieplechtigheid en ze overlegde met de uitvaartverzorger. Haar agenda vulde zich met tientallen afspraken met familie en vrienden om bij haar thuis afscheid te komen nemen. Met haar zus en zwager ging ze nog een paar dagen op vakantie in Ruinen, waar een sauna was. “Dat wilde ze graag”, zegt Durkje. “Ze mocht voor haar gezondheid niet naar de sauna, maar het kon haar nu niets meer schelen. Dus we gingen en hadden het fijn.” Op haar verzoek was Renske met de kerstdagen en jaarwisseling helemaal alleen thuis.

Verjaardagssfeer
De avond voor haar overlijden heeft Renske samen met haar zus en zwager thuis de film ‘La vita é bella’ (Het leven is mooi) bekeken, een veelzeggende titel, hoewel ook wrang. Toch was zij een gelukkig mens geweest, zei ze. De muziek uit die film heeft ze gekozen voor de uitvaart. Op 11 januari heerste er een verjaardagssfeer in huis. Durkje: “Renske was zo blij, ze kon niet wachten. Er was gebak en het was gezellig. Als laatste dronk ze nog twee glazen wijn.” Het klinkt surrealistisch, maar Renske verheugde zich op de verlossing van de pijn, die zij al ruim 35 jaar had moeten verdragen.

Rust
Alle voorbereidingen waren getroffen. De naald van het infuus was door de GGD geplaatst en wachtte alleen nog op de aansluiting voor de laatste medicatie. Renske zou deze zelf activeren, want dan zou het voor de huisarts wellicht ‘minder belastend’ zijn, dacht ze. Zo gebeurde het. Na een turbulent leven vol pijn maakte Renske een zachte landing. “Daarom kijken we er met positieve gevoelens op terug”, zegt Durkje. “In haar leven ging zoveel mis; daarom is het mooi dat dit proces vlekkeloos is verlopen.” Zij en haar familie zijn nu de aangrijpende gebeurtenissen mentaal aan het verwerken.

Informatie over euthanasie: www.nvve.nl

Verhaal van de huisarts
Voor het vervullen van Renske’s wens was de medewerking nodig van haar huisarts. Die zegt: “Ik krijg geregeld de vraag om euthanasie van ouderen die klaar zijn met hun leven, maar die kan ik helaas niet helpen. Ze voldoen niet aan de wettelijke regels en ik verwijs ze naar de Levenseindekliniek. Met Renske was het anders. In onze praktijk hebben we haar goed leren kennen en veel gesprekken met haar gevoerd. Ze heeft zichzelf en ons alle tijd gegeven om hier naartoe te groeien. Ze was heel duidelijk en zonder twijfel. Haar uitzichtloos lijden was heel goed invoelbaar. Toen ze mij vertelde dat de tijd rijp was heb ik de Scen-arts van dienst gebeld. Ik heb Renske op de dag van haar overlijden nog een keer gevraagd of ze het zeker wist. Er was geen twijfel. Ze wilde zelf de injectie starten, als ritueel. Dat gebaar bevestigde nog eens hoe graag zij dit wilde. Het was een emotioneel moment voor haar naasten. Ik was vooral heel erg met mijn vak bezig. Maar het was voor mij zeker ook een heel persoonlijk moment, omdat we dit zoveel jaren hadden voorbereid. Ik vertel dit omdat ik van Renske weet dat zij heel graag aan de buitenwereld wilde vertellen dat deze mogelijkheid bestaat. Ik heb dit vooraf met de nabestaanden overlegd.”

Foto bovenaan: Johannes van Timmeren, Haren