Overlastgevende jongeren in Haren – Een systeem van groepsdruk

Het artikel over jongeren in Haren de Krant heeft reacties opgeleverd van zowel klagende dorpelingen als van jongeren die overlast veroorzaken. We hebben in dat artikel de klachten op een rij gezet, deze keer willen we nader bekijken hoe ‘overlastgevende jongeren’ in het dorp zijn georganiseerd. We hebben gesprekken gevoerd met jongeren zelf, we zijn langsgegaan in de jeugdsoos en hebben op straat de jongerenwerkers aangesproken. Hierdoor kunnen we een aardig beeld geven van ‘de jeugd op straat’ in Haren.

Foto:
Straatcoach Marcel Salakory en jongerenwerker Wibrand Brontsema van WIJ Haren op tour in Haren.

Foto: Trap bij ‘t Clockhuys

Waar gaat het om?
De klachten over jeugd zijn vooral: groepsvorming, lawaai van scooters, asociaal rijgedrag, grote mond, intimidatie, vernieling.

Zijn ze in beeld?
De wijkagenten van Haren en handhavers van de gemeente hebben over het algemeen de groepen goed in beeld, weten wie ze zijn en agenten staan met regelmaat bij jongeren thuis op de stoep om de overlast in alle rust te bespreken. Jongerenwerkers trekken met herkenbare jacks (WIJ) de wijken in, zijn met de meeste jongeren in gesprek en kennen hun namen. Ze krijgen in zekere zin ook het respect van de jongeren op straat. Kortom: de verschillende groepen jongeren zijn niet anoniem. Wat is er aan de hand? Het antwoord: groepsdruk.

De leeftijden van de jongeren op straat lopen uiteen van 14 tot 21 jaar. De indruk bestaat dat 90% van deze jongens en meiden helemaal deugen en ook heel goed weten wat goed en fout gedrag is. Het foute gedrag zit dan ook niet in hun DNA, maar ontstaat wanneer zij in een groep zijn (groepsdynamica, groepsdruk). Daar komen we later op terug. De groep ‘voormalige kinderen’ is na de basisschool op natuurlijke wijze uiteen gevallen in vier kleinere groepen, die we voor het gemak even aanduiden als A, B, C en D. Iedere groep heeft zijn eigen kenmerken. Deze groepsindeling is door de redactie gemaakt en gecheckt door jongeren en jongerenwerkers.

Groep A – ‘De onzichtbaren’
Ze hangen op straat rond, ze trekken niet veel aandacht en vallen niemand lastig.

Groep B – ‘De blowers’
Het belangrijkste kenmerk is blowen tijdens het rondhangen, vooral in en rond de parkeergarage. Dit wordt door passanten als storend ervaren, maar ze zijn er niet bewust op uit om overlast te veroorzaken of spullen te vernielen. Maar hun gedrag wordt wel als overlast ervaren.

Groep C – ‘De scooteraars’
Hier draait het vooral om het bezit van hun scooters of auto’s. Ze halen stunts uit op hun scooters, zoals wheelies maken. Mooie scooters geven status en je verdient er punten mee in de groep. Ze weten best dat ze overlast veroorzaken, maar gaan het gesprek wel aan als iemand zich erover beklaagt. Ze verblijven ook geregeld in de jeugdsoos Oosterhaar en in de Open Studio van De Hub.

Groep D – ‘De uitdagers’
Hier lijkt het meer te gaan om status en macht. Wie iets durft uit te halen verdient punten en krijgt aanzien in de groep. Wie willekeurige passanten uitscheldt of bespuugt, verricht in de groep een heldendaad. Wie de handhavers fopt door vuurwerk te gooien en weg te rennen, krijgt weer wat punten. Wie iets vernielt krijgt bonuspunten. Deze groep gaat vrij ver in hun puntenjacht: intimideren van passanten bijvoorbeeld. Deze groep loopt de grootste kans om af te glijden.

Nuance
Volgens de jongerenwerkers en jongeren zelf begeven jongeren zich ook weleens in andere groepen dan hun vaste eigen groep. Soms stapt men echt over van de ene naar de andere groep. De groepen in Haren rivaliseren misschien wel, maar over harde confrontaties horen we niet.

Doel van dit artikel
We laten maar even in het midden tot welke groep de jongeren behoren die wij hebben gesproken. Aangezien ze tot één van de genoemde groepen behoren, vinden we hun waarnemingen betrouwbaar en de jongerenwerkers bevestigen het verhaal in grote lijnen. De jongeren zeggen heel goed te weten wie er in welke groep zitten en wat die wel of niet uitvreten. Ze willen echter geen verklikker zijn en noemen beslist geen namen, maar willen met dit artikel wel iets bereiken. Wat precies?

Thuis
Wat deze jongeren dwars zit is dat er in Haren wordt gesproken over ‘de overlastgevende jeugd’. Zij vinden het belangrijk dat het verhaal van de vier groepen ook wordt verteld en dat dus niet iedere jongere overlast veroorzaakt of spullen vernielt. Verder hopen zij dat door dit artikel ouders in Haren zich eens afvragen in welke groep hun zoon of dochter zit: A, B, C of D? “Dan kan er binnen een gezin een gesprek over beginnen”, zeggen onze informanten. Ze zijn er namelijk van overtuigd dat alle jongeren in Haren in de kern echt niet slecht zijn: “Als je ze afzonderlijk zou spreken, kun je er een verstandig gesprek mee voeren”, wordt gezegd. “Maar zodra ze in de groep zijn worden ze anders.”

Psychologie van groepsvorming
Het gedrag van jongeren wordt vaak als storend ervaren. Vraag is: waarom zoeken jongeren de grens op? Waarom zie je ze vaak in groepen rondhangen? Dit zegt het Nederlands Jeugdinstituut daarover: “Om beter te kunnen begrijpen wie zij zelf zijn, vergelijken jongeren zichzelf met leeftijdsgenoten die ze kennen, maar ook met muziek- en sporthelden of voorbeelden op sociale media. Vrienden hebben veel invloed op wat jongeren denken en doen op deze leeftijd. Ze letten veel meer op elkaar, bijvoorbeeld hoe je je moet gedragen, wat je in vrije tijd doet en hoe je er uitziet. Zo krijgen ze hun eigen normen- en waardensysteem. Een kind kan daardoor in korte tijd erg veranderen. (…) Vriendschappen zijn voor jongeren op deze leeftijd erg belangrijk omdat ze graag bij een groep willen horen die dezelfde dingen doet en wil als zij. Zo kunnen ze verder ontdekken wie ze zelf zijn. Vriendschappen geven jongeren veiligheid en zekerheid. Ze voelen zich daardoor begrepen en gewaardeerd. Dat geeft ze zelfvertrouwen. Het is goed voor hun welbevinden en zelfbeeld. En het draagt positief bij aan hoe ze naar zichzelf kijken. Daarom steken de meeste jongeren veel tijd in vriendschappen.”

Een moeder vertelt:
“Ramon was slim genoeg, maar groepsdruk was sterker.”

Vijf jaar geleden verloor ik mijn zoon Ramon door een eenzijdig verkeersongeval in Haren.
Wat daaraan voorafging is niet een verhaal wat je graag wil vertellen maar wel moet vertellen: groepsdruk is niet iets dat alleen “andere” kinderen overkomt. Het kan ieder gezin raken, het mijne maar ook het jouwe. Ramon was slim, liefdevol en kreeg op jonge leeftijd de diagnose ASS. We boden structuur, liefde, duidelijkheid en alles leek op rolletjes te lopen. De basisschool verliep relatief rustig en ook op de middelbare school ging het goed. Totdat hij in het derde leerjaar in contact kwam met een jongen uit een als “problematisch” bekend staand gezin. Een verkeerde vriendschap en alles kantelde. Vanaf dat moment werd mijn kind iemand anders, hij raakte steeds meer onder invloed van een groep jongeren waar je als ouder liever geen weet van hebt. Wat we ook deden, praten, begrenzen, hulp inschakelen niets hield hem tegen. Uiteindelijk volgde een gesloten plaatsing, toen werd Ramon weer bereikbaar, weg van de groep. Hij kwam thuis, haalde zijn diploma’s, mijn kind was weer terug! Dacht ik. Maar groepsdruk sluipt, het verdwijnt niet zomaar…Vrienden gingen weer bellen. Nee zeggen was geen optie in Ramon zijn hoofd. Om het vol te houden sloop het druggebruik er weer in. 8 maart 2020, na een hele heftige periode hadden we een hele fijne dag. Het voelde als een nieuw begin. Die avond zei hij: “ik ben zo terug moeders”, maar Ramon kwam nooit meer thuis. Wat daarna kwam was niet alleen rouw, het waren ook de meningen: hij had vast geen goede opvoeding gehad, onze kinderen zou dat nooit overkomen. Heel pijnlijke woorden want de waarheid is dat groepsdruk meedogenloos is en ouders vaak een machteloze toeschouwer worden met een levenslang schuldgevoel.
Ramon was slim genoeg, maar de groepsdruk was sterker. Dit is precies wat we onder ogen moeten zien in ons dorp bijvoorbeeld. Niet oordelen maar luisteren, niet wegkijken maar meedenken, want dit gaat niet alleen over mijn kind maar over alle kinderen.

Mascha uit Haren, moeder van Ramon