Van wie is de dorpskerk van Haren?

Je zou bijna denken dat de dorpskerk van ons allemaal is. “Nee”, zegt dominee Oosterdijk. “Dat is een misverstand. Maar iedereen is hier welkom!” Hoe zit het nou precies?De beeldbepalende Dorpskerk in het centrum van Haren is van ons allemaal, of toch niet? De prominente plaats in het dorpshart geeft het wel dat gevoel. We wandelen, werken en winkelen er omheen en lopen over het kerkhof. Het kadaster vermeldt dat de kerk het bezit is van de Hervormde Gemeente. Maar het is de burgerlijke gemeente Haren die sinds Napoleon de kosten draagt voor het onderhoud van de toren en de onderhoudskosten van het kerkhof rondom worden gedeeld.

Het gebouw

De kerk in Haren wordt voor het eerst vermeld in oude geschriften op 8 juni 1360. Het is een katholieke kerk, die vermoedelijk is gebouwd als vooruitgeschoven post van het Cistercienzer nonnenklooster in Essen (Yesse). Bedoeld als godshuis voor de gewone bevolking van het gehucht Haren. Te voet zouden de nonnen des zondags via de Kerklaan naar de kerk zijn gekomen, hoewel sagen spreken over het bestaan van een onderaardse loopverbinding. Bovenin de kerk was voor deze nonnen een skybox met uitzicht op het altaar. Die kijkopening zit nu verstopt achter het Hinzorgel. Tijdens de tachtigjarige oorlog was de kerk schuilplaats voor strijdende legers. In de middeleeuwen vormde de stenen kerk de veilige haven bij branden (door oorlogen, Bommen Berend) en overstromingen (ligging op de Hondsrug).

Anekdotes

De lage poortjes aan de zijkanten hebben in de middeleeuwen gediend als gescheiden ingang voor mannen en vrouwen. De vrouwen gingen de kerk aan de noordzijde binnen, als symbool van duisternis en kwaad. Die status hadden zij te danken aan de zondeval van Eva. In de zuidwand zijn dichtgemetselde openingen te zien. Vermoedelijk was daar een piscina, de wasbak waar de priester na de mis zijn handen en het liturgisch vaatwerk waste. Het water kon via een opening in de muur naar buiten lopen op gewijde grond. Het gezegde Gods water over Gods akker wordt nu duidelijk. Bommen Berend zou de toren in 1672 als uitkijkpost hebben gebruikt. Een kanonskogel zou hem daar een bord met zuurkool met spek uit handen hebben gestoten. De kogel in de gevel van Kerkstraat 21 verwijst hiernaar. In de kerk liggen rijke en prominente mensen begraven. Deze graven verspreidden een muffe geur. Het gezegde rijke stinkerd krijgt nu een extra dimensie. Rond 1600, na de reformatie, werd het een protestantse kerk. De ketting aan de muur, links van de deur (die zit er nog steeds), is vermoedelijk in de middeleeuwen gebruikt om misdadigers te ketenen en openlijk aan de kaak te stellen.

De Hervormde Kerk

Dominee Rudolf P. Oosterdijk is nu predikant in de Dorpskerk. Hij zegt: In de eerste plaats is dit het huis van het geloof. Iedere zondag vieren wij het geloof in Jezus Christus door te zingen en te bidden. De Bijbel is het uitgangspunt van ons geloof, het handvat om God in de verhalen van het volk Israel en van Jezus Christus te leren kennen. Hij is immers een mysterie voor ons, niet tastbaar. De Bijbel helpt ons om Zijn sporen te vinden tot in de tijd van vandaag. Ik zie het als mijn taak om de verhalen uit de Bijbel te vertalen naar het heden. Aanknopingspunten te vinden in de wereld van nu. De Hervormde Gemeente in Haren is verdeeld in drie wijken, waaronder de Dorpskerk met ongeveer 1200 leden (700 adressen). Lang niet iedereen komt naar de kerk, zegt de predikant. De meeste mensen vinden het genoeg om lid te zijn. Dat vind ik jammer, maar ik lig daar niet wakker van. Ze vormen immers toch een schakel tussen onze geloofsgemeenschap en de maatschappij. De Hervormde Gemeente is erg open en naar buitengericht. We willen er niet alleen voor elkaar zijn, maar ook voor anderen, of ze nou kerkelijk zijn of niet! De predikant is zielzorger, en wordt daarbij geholpen door ouderlingen (pastoraal werk) en diakenen (maatschappelijk werk).

De Hervormde Gemeente (zakelijk)

Ware de kerkgemeente een bedrijf, dan was de kerkenraad de directie. De Hervormde Gemeente in Haren heeft drie beroepskrachten in dienst: de dominee, de koster en de organist. Verder doen diakenen maatschappelijk werk in de wijken. Diakenen beschikken over een eigen bankrekening (aanzienlijke fondsen) om projecten te ondersteunen. Dat geld ontvangen zij door collectes in de kerk. De ouderlingen trekken de wijken in voor pastorale contacten. De kas van de kerk is in handen van de kerkrentmeester en wordt gevuld door vrijwillige bijdragen van gemeenteleden (2% jaarinkomen) en pacht van gronden die in bezit zijn. De kerk bezit in Haren o.a. een pastorie aan de Da Costalaan, Ons Centrum en natuurlijk de monumentale Dorpskerk. Deze staat voor nul euro in de boeken, omdat het als monument niet verkoopbaar wordt geacht.

De kerktoren (status aparte)

Rond 1800 heeft Napoleon alle kerktorens in ons land geconfisqueerd om ze als uitkijkposten te kunnen gebruiken. Dit inpikken is in het algemeen kadastraal vastgelegd, maar in Haren is dat nimmer gebeurd. Toch heeft de gemeente sindsdien de toren beschouwd als haar eigendom als het gaat om het onderhoud ervan. In de praktijk draagt de gemeente Haren de kosten van het onderhoud. Ook de wijzerklok valt hieronder. Bovendien onderhoudt de gemeente mede het terrein rondom de kerk en betaalt daarvan een deel van de kosten. In die zin is de Dorpskerk dus van ons allemaal. Nee, zegt dominee Oosterdijk. Zover kun je niet gaan. De kerk is ons bezit, maar iedereen is er welkom. Dat is net even iets anders.

Agenda

– laatste vrijdag van de maand 19.30 uur avondgebed
– iedere zondag dienst 10.00 uur
– iedere tweede zondag van de maand 17.00 uur muziekdienst (vesper)