Column Heiko Jan Mein, fysisch chemicus in Haren – november 2022

Ontregelende stikstofregels

Onlangs bepaalde de Raad van State dat er geen vrijstellingen meer verleend mogen worden voor bouwprojecten waarbij stikstof kan vrijkomen. Voor omgevingsvergunningen, moet de stikstofemissie en invloed op de natuur worden bepaald. Nabij Haren is dat bijvoorbeeld het Drentsche-Aa-gebied en het natuurgebied richting Zuidlaren (Natura-2000-gebieden). Zo’n ‘stikstofrapportage’ kan worden opgesteld door (schaars te vinden) ecologen, die dat doen volgens een zogeheten AERIUS-berekeningsmethode. Daarna volgt goedkeuring door de overheid en een vergunning, tenzij er alsnog bezwaar en beroep wordt ingesteld. Inmiddels zijn we bekend met de stikstofproblematiek en dat stikstofverbindingen de natuurlijke voedingsbalans verstoren, waardoor planten uitsterven, gaan woekeren of dieren leefgebieden kwijtraken. Daarbij reageert nitraat, nitriet of ammoniak ook met water, waardoor ‘verzuring’ optreedt. Meestal ontstaat later wel weer een natuurlijk evenwicht (homeostase) voor planten en dieren, maar dat wordt door de omvang van dit milieuprobleem niet verwacht.
Bij de bouw gaat het vooral om vorming van stikstofoxiden door verbrandingsprocessen met lucht, dat voor 78% uit stikstof bestaat. Hoofdzakelijk wordt gekeken naar verkeer en vervoer, machines, verwarmingsinstallaties, gebruiksapparatuur zoals gasbranders, of stikstofhoudende (chemische) bouw of lijmmiddelen. Toch zal nooit de totale stikstofemissie-keten van productie tot eindgebruik berekend worden en blijft het een schatting. Bovendien is neerslag gericht op een gebied van maximaal 25 km. Daarbij komt dat veel bouwbedrijven tegenwoordig al elektrische machines en apparatuur hebben. Ook worden meer duurzame materialen toegepast en zijn verwarmingsinstallaties schoner. Zinvoller is een totaalberekening van alle bouwactiviteiten per gebied, dat veel tijd en kosten zou besparen. Nu wordt elk project ermee opgezadeld en bij grensoverschrijdingen ontstaan nieuwe problemen. Dan moet je compenseren door bouwproject-wijzigingen, stikstof ‘verhandelen’ (bij grote projecten via de overheid), of agrariërs uitkopen … ook niet simpel. Nederland is langzamerhand ontregeld door regels. Project-tegenstanders of activisten hebben wetboeken vol handvaten en rechters zullen steeds vaker moeten oordelen dat we ons weer niet aan de zelfbedachte regels houden. Hopelijk komt er weer een tijd waarin we naar ieders tevredenheid en milieuverantwoord activiteiten kunnen uitvoeren.